Prezentowana w GOK-u wystawa o I wojnie światowej jest częścią większej wystawy  pt: “I wojna światowa na terenie południowej Lubelszczyzny”. Wystawa ta będąc wystawą rocznicową, eksponowana była w miesiącach letnich br. w Muzeum Ziemi Biłgorajskiej  w Biłgoraju. Omawia ona działania wojenne i okupację austriacką, tj. wydarzenia jakie miały miejsce na terenie Lubelszczyzny i powiatu Biłgorajskiego 90 lat temu.
Jak wiemy, w wyniku I wojny światowej - konfliktu zbrojnego pomiędzy m.in. państwami zaborczymi, Polska odzyskała niepodległość. Jednak droga Polaków do niepodległości była długa i okupiona krwią poległych  i cierpieniem niewinnych. Dramat Polaków w tej “obcej wojnie”, wcielonych do zaborczych armii polegał nie tylko na bratobójczych walkach, ale także na tragedii ludności cywilnej, która cierpiała w wyniku toczących się walk i późniejszej okupacji. Według wielu historyków, zniszczenia spowodowane starciami frontowymi I wojny światowej porównywane są do zniszczeń z okresu II wojny światowej.
Ta “obca wojna” związana jest również z naszymi terenami poprzez dramat tysięcy żołnierzy obcych narodowości, którzy polegli w bitwach na naszych terenach i pochowani są na tutejszych cmentarzach. Tu przypomnijmy, że według przedwojennej ustawy rządu II Rzeczypospolitej Polskiej o grobownictwie, władze lokalne mają obowiązek objąć opieką groby obcych armii, które walczyły na terenie Polski. Innym elementem, który spowodował podjęcie tego tematu, jest fakt, że południowa granica powiatu biłgorajskiego, to była granica państwowa między Rosją i Austro-Węgrami, a na obszarze dzisiejszej Lubelszczyzny czy Galicji rozegrała się większość bitew i to bardzo krwawych, które przesądzały o losach frontu wschodniego pomiędzy tymi zaborczymi państwami.
  W trakcie działań wojennych od sierpnia do września 1914 r. kiedy trwała tzw. “bitwa galicyjska” i od maja do lipca 1915 r., kiedy trwała “operacja gorlicka” na południowej Lubelszczyźnie pola, lasy i wioski pocięte zostały dziesiątkami kilometrów okopów, umocnień obronnych i zasieków. W takcie walk zniszczonych zostało wiele miasteczek, wsi i folwarków. Obecnie mimo upływu tylu lat nadal odnajdujemy w miejscowym krajobrazie “wojenne blizny”, a w zbiorowej pamięci nadal istnieją obrazy tamtych dni. Do pierwszych zaliczymy właśnie groby   i cmentarze, stanowiące jedyny, często bezimienny ślad dramatu żołnierzy, którzy w obcej ziemi znaleźli ostatnie miejsce spoczynku oraz wspomniane już linie okopów, transzei i bitewne pola.
  Na prezentowanej wystawie w miarę dokładnie omówione zostały działania wojenne, jednak z powodu braku źródeł nie odtworzono walk jakie miały miejsce na linii Tanwi a szczególnie w okolicach Podsośniny Łukowskiej  znane są tylko informacje pobieżne, tworzące tylko ogólny obraz tamtych dni.
 Rzeka Tanew istotne znaczenie posiadała dla armii rosyjskiej w 1915 roku. Jednak do pierwszych walk doszło już na początku wojny, kiedy 7 sierpnia 1914 roku oddziały kawalerii austriackiej przekroczywszy granicę natknęły się na oddziały kawalerii rosyjskiej.
 Po przerwaniu przez Austriaków frontu rosyjskiego pod Gorlicami 2 maja 1915 roku, armia rosyjska cofając się na wschód z trudem opuszczała zajęte tereny stosując taktykę spalonej ziemi. W ich planach bagniste i lesiste brzegi Tanwi miały stanowić naturalną rubież obronną i trwalszy punkt oporu.
  Jednak w wyniku działań 11 Armii gen. Mackensena pod Tomaszowem Lubelskim (25 - 27 czerwca), Rosjanie opuścili Tanew zagrożeni okrążeniem. Za nim jednak do tego doszło, oddziały austriackie okopane na południowym brzegu Tanwi próbowały opanować przeprawy przez rzekę w Harasiukach, Księżpolu i Osuchach. Tu rozegrała się największa bitwa na linii Tanwi. Przygotowanie artyleryjskie przed atakiem piechoty trwało według miejscowych relacji parę dni. Po bitwie na polu walki pod Osuchami pozostało około 600 zabitych żołnierzy rosyjskich, austriackich i niemieckich, których pochowano na cmentarzu wojennym w Podsosninie Łukowskiej w 33 wspólnych mogiłach i 2 kopcach. Cmentarz ten założony został przez władze austriackie  w ramach szerszej akcji porządkowania pól bitewnych.
  Do kolejnej wielkiej 10-dniowej bitwy (1 - 10 lipca) doszło, pod Kraśnikiem Lubelski. 30 lipca ułani Legionów Polskich wkroczyli do Lublina.
  Wydaje mi się, że odpowiednim zakończeniem do dzisiejszych uroczystości i tej wystawy będą słowa recenzji na temat wystawy o I wojny światowej zorganizowanej w Niemieckim Muzeum Historycznym w Berlinie, w której czytamy: “jeśli stracimy pamięć o losie człowieka rzuconego w tryby machiny wojennej, to nie tylko uchybimy pamięci ofiar, co gorsze otworzymy drogę do przyszłego konfliktu”.