Archiwum
Facebook
Galeria zdjęć
Strona startowa
A dzisiaj wolni,
w 145 lat po Powstaniu Styczniowym,
100 lat od powstania Związku Walki Czynnej,
w 90 rocznicę Odzyskania Niepodległości po zaborach,
jesteśmy świadkami jak przed 75-u laty ponownego odsłonięcia i poświęcenia tego pomnika – pomnika Polski wstającej, krwią obmytą, pomnika Polski Zmartwychwstającej (fragm. wystąpienia okolicznościowego; pełny tekst i relacja z uroczystości w czytaj więcej)
Referat historyczny wygłoszony przez p. Tomasza Brytana podczas uroczystości odsłoniecia i poświęcenia odrestaurowanego Pomnika Niepodległości w Osuchach dn. 11.11.2008 r.
„Hej strzelcy wraz, nad nami orzeł biały…”
…niosło echo po tych lasach Puszczy Solskiej, niosło echo słowa powstańczej pieśni w pamiętnym roku 1863...
„Hej strzelcy wraz, nad nami orzeł biały…”
…słychać było tu w Osuchach, w pamiętną niedzielę, 12 listopada 1933 roku …
„Hej strzelcy wraz, nad nami orzeł biały…”
…i dzisiaj zabrzmiała ta pieśń…
Pieśń, która połączyła pokolenia w walce o Polskę, o Wolność, o Niepodległość!
Pieśń, którą śpiewali: Powstańcy Styczniowi, Strzelcy, Legioniści, Żołnierze Wojska Polskiego, Partyzanci... A my?
Pieśń, która była i jest - hymnem Związku Strzeleckiego…
To dzięki chłopcom z drużyny Związku Strzeleckiego z Osuchach przybyliśmy tutaj na to miejsce.
To dzięki ich wielkiemu uczuciu i zaangażowaniu oraz ciężkiej pracy… tu w zagubionej wśród lasów Puszczy Solskiej, małej i ubogiej wiosce najbiedniejszego wówczas powiatu... stanął ten oto pomnik… POMNIK NIEPODLEGŁOŚCI.
Niestety! Jak krótko trwała jeszcze niepodległość tak krótko trwał ten pomnik w całości...
Ale trwał, choć pozostał tylko cokół, wybudowany z kamienia zebranego młodymi rękoma Osuchowskich Strzelców i uczniów miejscowej szkoły… z kamienia zebranego z okolicznych pól... zwłaszcza z pola państwa Buczków na tzw. Glinisku za Podsośniną… .
Wielokrotnie będąc tu w Osuchach próbowałem sobie wyobrazić jak wyglądał ten pomnik? Co było na tym kamiennym cokole? Co on tak naprawdę przedstawiał? …
I patrząc dzisiaj z radością, na ten Odzyskany na nowo pomnik...
Wciąż kołacze się w głowie pytanie, to ostanie pytanie...
Co tak naprawdę pomnik ten przedstawia?…
Z pomocą przyszło echo leśne, które przyniosło fragment pieśni powstańców styczniowych, śpiewających:
„W górę serca! Polska wstaje,
Krwią obmyta z krwawych plam…
I to jest klucz do zrozumienia tego pomnika…
O ironio losu, słowa tej pieśni, to wiersz napisany w 1861 roku we Lwowie przez poetę, Mieczysława Romanowskiego. Tak tego Mieczysława Romanowskiego, który tu w Osuchach i w okolicznym lesie spędził ostatnie chwile swojego krótkiego życia..., który tam w lesie, zaledwie godzinę marszu stąd, oddał to, co miał najcenniejszego - swoje młode życie w walce o Polskę! A kości jego leżą w zapomnianym leśnym kurhanie...
Jak pięknie i trafnie opisał ten pomnik, chociaż go jeszcze nie było, powstał przecież 70 lat później...
Czy natchnieniem dla miejscowego nauczyciela, pana Augustyna były wiersze Romanowskiego, czy pieśni powstańcze śpiewane przez Strzelców...
Tego nie wiemy...
Warto przypomnieć, że w tym roku mija setna rocznica powstania we Lwowie konspiracyjnej organizacji Związku Walki Czynnej, która rok później, w 1909 przekształciła się w legalną organizację pod nazwą Związek Strzelecki, zaś w Krakowie przyjęła nazwę „Strzelec”.
Komendantem Głównym Związku Strzeleckiego został wybrany Józef Piłsudski ps. „Mieczysław”, który niedaleko stąd po ucieczce ze szpitala w Petersburgu w roku 1901 przekroczył granicę zaborów na Tanwi…
Tak to późniejszy Marszałek Polski - Józef Piłsudski… Poświęcił on życie sprawie, która przegrała w roku 1863 – sprawie NIEPODLEGŁOŚCI.
W jednym z listów napisał: Co do mnie, to poza pracami zwykłymi siedzę obecnie w roku 1863 po same uszy. Potrzebne mi to do wykładów, które prowadzę, a i do wypracowywanej przeze mnie teorii rewolucyjnej, wypracowywanej praktycznie…,”
a był to rok 1912, gdy pisał te słowa:
„…zechciejcie zrozumieć jak szczerze pragnę zbudować most między teraźniejszym pokoleniem a pokoleniem 1863 roku. I sądzę, że gdybym miał przed sobą ludzi z tamtych czasów, to powiedzieliby mi tak, jak ja to sobie nieraz sam mówię: „Zginęliśmy nie darmo i nauka dla was ze śmierci naszej płynąć może””.
Nie przez przypadek pieśń powstańców styczniowych została hymnem Związku Strzeleckiego…
Niestety w roku 1914 nastąpił wybuch I wojny Światowej – Wielkiej Wojny… Związek Strzelecki liczył wówczas 8000 członków w Galicji. Strzelcy stali się głównym trzonem I Kompani Kadrowej i Legionów Piłsudskiego…
Ta wielka Wojna dotarła i tu nad Tanew… Przez tę ziemię trzykrotnie przetaczał się front i zmieniał okupant…
To tu, pod Osuchami doszło w sierpniu 1914 do pierwszych walk na Lubelszczyźnie armii austriackiej z armią rosyjską – niestety w szeregach obu byli Polacy...
To tu, na Tanwi przez dłuższy czas w roku 1915 zatrzymał się front...
Czego świadectwem jest cmentarz wojenny w Podsośninie Łukowskiej.
Rok 1918 – rok wyśniony przez pokolenia – rok, w którym „dzieci Naszej Ziemi ujrzały słońce swobody w całym jej blasku.” - napisał Józef Piłsudski 12 listopada 1918 roku w rozkazie nr 1 do żołnierzy… Czytamy w nim dalej: „Z Wami razem przeżywam wzruszenie tej godziny dziejowej, z Wami razem ślubuję życie i krew swoją poświęcić na rzecz dobra Ojczyzny i szczęścia Jej obywateli.…
Rozkaz kończą słowa: „zmartwychwstałej Polski”...
Właśnie, Tak…, to pomnik Zmartwychwstającej Polski…
Po Odzyskaniu Niepodległości Związek Strzelecki reaktywował swoją działalność już jako w pełni legalna organizacja młodzieżowa w wolnej Polsce.
Niespełna 80 lat temu powstała tu w Osuchach, pierwsza drużyna strzelecka. Oprócz zajęć typowo wojskowych, były różne spotkania, odczyty, spływy kajakowe od Osuch aż do Morza.... Powstało także kółko teatralne…
W 1932 z inicjatywy pani Heleny Piotrowskiej osuchowski oddział „Strzelca” uporządkował groby na cmentarzu wojennym w Podsośninie i postawił krzyż.
W 1933 roku w XV rocznicę Odzyskania Niepodległości i przypadającą również w tym roku 70 rocznicę Powstania Styczniowego Związek Strzelecki w Osuchach ufundował ten pomnik …
Pomnik symbolizujący wyjście Polski z jarzma niewoli – jak napisał pan Ludwik Buczek, jeden z tych chłopców ze Strzelca Osuchowskiego, którzy stawiali ten pomnik przed 75 laty.
Znamy dzisiaj tylko 18 nazwisk z tamtych „wspaniałych” osuchowskich strzelców. Warto je przypomnieć: Barcicki Czesław, Barcicki Józef, Barcicki Roman, Buczek Lucjan, Buczek Ludwik, Jedliński Józef i jego brat, Kotwis Wawrzyniec, Krzyszycha Ludwik, Krzyszycha z Zabardów, Mach, Małek Kazimierz Osuch Wojciech „Padiasek”, Osuch Józef „Bielak”, Osuch Kazimierz „Obszański”, Rataj Jan, Rozmyślak Maciej, Skubis Antoni.
Warto przypomnieć także nazwiska nauczycieli, którzy potrafili pokierować działaniami osuchowskiej młodzieży: zwłaszcza pana Agustyna i pani Augustynowej, pani Heleny Piotrowskiej oraz członków Przysposobienia Wojskowego, a wśród nich byli: Buczek Jan, Kotwis Władysław, Osuch Józef, Osuch „Pioch”.
75 lat temu zgromadzeni tu w niedzielę, gdyż święto państwowe ustanowiono dopiero w 1937 roku, zgromadzeni właśnie tu 12 listopada 1933 na radosnej uroczystości, dumni ze swojego dzieła, nawet nie zdawali sobie sprawy jak krótko przyjdzie im się cieszyć tą odzyskaną wolnością...
I jak wielką daninę krwi przyjdzie im zapłacić...
Już niespełna po 6 latach w 1939 roku okoliczne pola i lasy spłynęły krwią polskich żołnierzy, czego śladem są kwatery żołnierskie na cmentarzu w Łukowej, Sigle, Józefowie… i znów przyjdzie walczyć o wolność... i niepodległość…
I nikt wówczas nie przypuszczał, że u stup tego pomnika, w niespełna 9 lat później rozegra się największa bitwa partyzancka…, że znów rzeki Sopot i Tanew spłyną krwią… a paprocie w Puszczy Solskiej zakwitną krwią partyzantów jak niegdyś powstańców…
Że niemal u stup pomnika tylu niewinnych mieszkańców Osuch zostanie bestialsko zamordowanych...
Ofiarą wojny padł także i ten pomnik... Orła wprawdzie schowano w piwnicy szkolnej, niestety, nie odnalazł się do dzisiaj… Z wyrzeźbionej przez pana Bolesława Augustyna postaci młodej kobiety, pozostawały jeszcze do niedawna tylko nogi...
I zadziwiające jak pomnik ten przez cały okres PRL-u trafnie obrazował naszą NIEPODLEGŁOŚĆ... jak bardzo nasza wolność była ułomna…
A dzisiaj wolni,
w 145 lat po Powstaniu Styczniowym,
100 lat od powstania Związku Walki Czynnej,
w 90 rocznicę Odzyskania Niepodległości po zaborach,
jesteśmy świadkami jak przed 75-u laty ponownego odsłonięcia i poświęcenia tego pomnika – pomnika Polski wstającej, krwią obmytą, pomnika Polski Zmartwychwstającej
Właśnie tu, w Osuchach jest jego miejsce najwłaściwsze…
Historia lubi się powtarzać – mam tylko cichą nadzieję, że nam dane będzie dłużej cieszyć się Wolnością i Niepodległością niż naszym poprzednikom…
„W górę serca! Polska wstaje,
Krwią obmyta z krwawych plam…
Uścisnęła ludy, kraje –
Ludom rzekła: Pokój wam!
…
Ze sztandaru orzeł biały,
Biały anioł z błoni róż
Wieje skrzydłem w pola chwały,
W pola zwycięstw, śmierci burz.
Za nim! Za nim, kędy zwróci lot,
Nagie piersi nieśmy w bitew grzmot!”
Mieczysław Romanowski
– relacja Jana Buczka - członka Związku wygłoszona bezpośrednio po odsłonięciu i poświęceniu Pomnika Niepodległości w Osuchach 11 listopada 2008 r.
Szanowni zebrani!
Związek Strzelecki w Osuchach został założony w niedługim czasie po odzyskaniu przez Polskę niepodległości,w 1918 roku. Była to organizacja paramilitarna zrzeszająca przede wszystkim byłych wojskowych, a jej głównym celem statutowym było wychowanie młodzieży; stąd też w ramach Związku działała sekcja przysposobienia wojskowego - „PW”.
Ja wraz z kolegami, młodymi chłopcami w wieku 16 lat wstąpiliśmy do Związku - do „PW”. Przypominam sobie, że razem ze mną wstąpili m.in. Jan Osuch - „Pioch” i Józef Osuch - „Skrypka”.
W „PW” szkolono nas w kierunku wojskowym oraz prowadzono zajęcia sprawnościowe. Uczyliśmy się posługiwać bronią, zapoznawaliśmy się z jej budową, uczyliśmy się strzelać. Strzelnicę mieliśmy tuż za rzeką Tanew w miejscu po wyrobisku piasku. Zajęcia prowadzili starsi członkowie Związku tu na miejscu, w Osuchach. Na krótko przed wybuchem II wojny światowej zajęcia prowadził Maciej Rozmyślak, który był wówczas komendantem Związku.
Związek organizował tez obozy szkoleniowe i współzawodnictwo sportowe. Pamiętam, że na obóz szkoleniowy wyjeżdżaliśmy do Zwierzyńca, a zawody sportowe odbywały się najczęściej w Biłgoraju. Mieliśmy dobrego zawodnika w biegu na 3 kilometry, był nim Czesław Barcicki. Wygrywał on w Biłgoraju biegi na tym dystansie.
W 1938 roku wysłano mnie wraz z J. Osuchem ps. „PIOCH” na kurs pilotów do Lebiąża w powiecie Chrzanowskim. Kurs ten ukończyliśmy uzyskując kat. „A” i „B”, które uprawniały miedzy innymi do pilotażu szybowców.
W 1939 roku zostałem skierowany przez Związek na kurs lotniczy. Przeszedłem pomyślnie badania lekarskie i egzaminy sprawnościowe po czym miałem odbywać szkolenie w Świdniku k/Lublina. Jednak wybuch wojny uniemożliwił kontynuowanie kursu.
Związek Strzelecki w Osuchach oprócz szkoleń pod kątem wojskowym prowadził również ożywioną działalność kulturalną fachowość i przygotowanie zawodowe miejscowych nauczycieli. Panie nauczycielki ze szkoły w Osuchach prowadziły teatr, który przygotowywał przedstawienia, które oglądali mieszkańcy Osuch i innych miejscowości jak Łukowa, Rakówka, Księżpol. Teatr z Osuch występował też w Biłgoraju. Jego rozwojem kierowała pani Piotrowska, a następnie aż do wybuchu wojny pani Augustynowa. Główne role w przedstawieniach grali najczęściej Maria Rataj i Lucjan Buczek, mój starszy brat.
Związek organizował także imprezy turystyczne. Z ważniejszych należy wskazać na spływ kajakowy z Osuch aż do Gdańska rzekami: Tanwią, Sanem i Wisłą. Mielismy też wypożyczalnię nart, które dla Związku wyrabiał domowym sposobem Jan Rataj.
W 15 rocznicę odzyskania Niepodległości Osuchowski Związek Strzelecki upamiętnił ten fakt budową okolicznościowego pomnika, tego przed którym dzisiaj stoimy. Pomnik Niemcami w szkolnej piwnicy również nie ocalał. Szkoła była zresztą w późniejszym okresie zbombardowana.
Chciałbym wspomnieć, że pomnik budowany był społecznie przez członków Związku. Mam w tym swój osobisty udział, gdyż ze swymi starszymi braćmi Ludwikiem i Lucjanem zbierałem kamienie- głazy na jego budowę. Zbieraliśmy je na polu, za Podsośniną na tak zwanym „Glińsku”. Miałem wtedy 13 lat. Rzeźbę pomnika wykonał pan Augustyn, brat miejscowego nauczyciela.
Stojąc tu przed odnowionym pomnikiem wspomnę komendantów Związku z Osuch, których pamiętam, pana Macha – mieszkał tuż za szkoła, pana Krzyszychę - mieszkał na Zabałdach oraz pana Rozmyslaka, który był ostatnim komendantem.
Z tego miejsca chciałbym osobiście podziękować tym wszystkim, którzy przyczynili się do odrestaurowania pomnika, przywrócenia mu niemal identycznego wyglądu do oryginału.
Niech ten pomnik, przed którym dziś stoimy - pięknie odbudowany - przypomni nam Polakom.
O pięknej, chwalebnej patriotycznej tradycji, a dla młodzieży niech będzie natchnieniem do budowania patriotycznych postaw.
90.Rocznica Odzyskania Niepodległości przez Polskę – Gmina Łukowa 11 listopada 2008 (relacja z uroczystości)
11 listopada 2008 roku świętowaliśmy 90. Rocznicę Odzyskania Niepodległości przez Polskę. Świętowaliśmy bardziej podniośle niż dotychczas. Uroczystości odbyły się w Osuchach.
„...spotykamy się na ziemi przesiąkniętej krwią partyzantów, ziemi, która w każdym czasie swoich dziejów była ziemią wyjątkową. Tu w 1933 roku Związek Strzelecki postawił Pomnik Niepodległości. Niepodległości młodej jeszcze, bo 15 letniej, ale bardzo oczekiwanej i z wielkim trudem zdobytej...” - usłyszeliśmy podczas rozpoczęcia Mszy św. w maleńkiej kaplicy osuchowskiej. Ksiądz Proboszcz przywitał przybyłych gości. Swoją obecnością zaszczycili nas: Starosta Biłgorajski pan Stanisław Schodziński, pan Tomasz Brytan, panowie Jan Buczek i Józef Osuch członkowie młodszej Grupy Strzeleckiej, żołnierze AK, uczestnicy bitwy pod Osuchami : p. Marian Witkowski, p. Stanisław Kusy, p. Henryk Nowicki, p. rotmistrz Antoni Kurowski, członkowie Grupy Rekonstrukcji Historycznych z Biłgoraja, członkowie reaktywowanego w 1991 roku Związku Strzeleckiego z Tomaszowa Lubelskiego, poczty sztandarowe szkół, organizacji kombatanckich i straży pożarnej, delegacja leśników z Józefowa, Licznie zgromadzili się druhowie OSP z terenu gminy z Prezesem Zarządu Gminnego OSP p. Tadeuszem Budzyńskim i komendantem gminnym p. Krzysztofem Kowalikiem. Przybyli radni Rady Gminy z Przewodniczącym Rady p. Tadeuszem Kraczkiem. Obecni byli kierownicy jednostek organizacyjnych i dyrektorzy firm, nie zawiodła młodzież wraz z dyrektorami szkół i nauczycielami. Byli też przedstawiciele Panoramy Lubelskiej oraz redaktorzy Katolickiego Radia Zamość i zamojskiej telewizji internetowej. Okolicznościową część artystyczną przygotowali uczniowie ze Szkoły Podstawowej im. Edwarda Markiewicza ps. „Kalina” z Osuch pod kierownictwem pani Iwony Maciejko. Zaśpiewał także chór „Wiolinki” p. Sławomira Kuczka. Po Mszy św. orkiestra dęta pod kierownictwem p. Franciszka Iwańca przeprowadziła uczestników uroczystości pod szkołę w Osuchach, gdzie odbyła się druga część imprezy. Wszyscy zgromadzili się obok Pomnika Niepodległości odrestaurowanego staraniem Społecznego komitety Opieki nad Cmentarzami w Gminie Łukowa. Część artystyczną przygotowała młodzież z koła teatralno-historycznego p, Marii Działo oraz Zespół Młodzieżowy pod kierownictwem p. Tadeusza Kubów, oba działające przy GOK. Referat okolicznościowy wygłosił historyk p. Tomasz Brytan. Solistka Maja zaśpiewała „Dzień dobry biały ptaku” i trójka dzieci ze Szkoły Podstawowej w Osuchach: Anitka Utkała, Klaudia Burdzań, i Przemek Makuch dokonała odsłonięcia pomnika, który został następnie poświecony przez księdza Proboszcza. Swoje wspomnienia przedstawił p. Jan Buczek członek młodszej Grupy Strzeleckiej. Wójt Gminy Łukowa podziękował wszystkim zgromadzonym za obecność. Szczególne podziękowania skierował do mieszkańców Osuch, miejscowych strażaków, młodzieży szkolnej i nauczycieli osuchowskich dziękując za ich wielkie zaangażowanie w przygotowanie uroczystości. Uroczystości zakończyło złożenie wieców pod pomnikiem i mini koncert orkiestry dętej.
Warty przy pomniku zaciągnęli: zuchy ze szkoły w Osuchach, druhowie OSP z Osuch, członkowie Grupy Rekonstrukcji Historycznych z Biłgoraja. Wiązanki kwiatów odbierali z rąk składających członkowie Związku Strzeleckiego z Tomaszowa Uroczystościom towarzyszyła wystawa dokumentów dotyczących Związku Strzeleckiego, historii powstania Pomnika Niepodległości oraz wystawa kopii starych fotografii osuchowskich przygotowana przez panią Iwonę Maciejko. Można było zakupić okolicznościowy numer specjalny „Gońca Łukowej”.
