W tym roku 11 listopada przypada 90. Rocznica Odzyskania Niepodległości przez Polskę. W Gminie Łukowa obchody okrągłej rocznicy odbędą się w Osuchach i zostaną połączone z odsłonięciem i poświęceniem odrestaurowanego Pomnika Niepodległości z 1833 roku ufundowanego przez Związek Strzelecki w Osuchach.

Program uroczystości patriotyczno – religijnych Święta Niepodległości jest następujący:
12.00 – Otwarcie uroczystości i powitanie gości
12.10 – Msza św. w intencji Ojczyzny w kaplicy w Osuchach
13.15 – przemarsz pod Pomnik Niepodległości przy SP w Osuchach
13.30 – część artystyczna
- referat okolicznościowy
- odsłonięcie i poświęcenie odrestaurowanego Pomnika Niepodległości z 1933 roku przy Szkole Podstawowej w Osuchach.

Referat historyczny wygłoszony przez p. Tomasza Brytana podczas uroczystości odsłoniecia i poświęcenia odrestaurowanego Pomnika Niepodległości w Osuchach dn. 11.11.2008 r.

„Hej strzelcy wraz, nad nami orzeł biały…”
…niosło echo po tych lasach Puszczy Solskiej, niosło echo słowa powstańczej pieśni w pamiętnym roku 1863...

„Hej strzelcy wraz, nad nami orzeł biały…”
…słychać było tu w Osuchach, w pamiętną niedzielę, 12 listopada 1933 roku …

„Hej strzelcy wraz, nad nami orzeł biały…”
…i dzisiaj zabrzmiała ta pieśń…

Pieśń, która połączyła pokolenia w walce o Polskę, o Wolność, o Niepodległość!
Pieśń, którą śpiewali: Powstańcy Styczniowi, Strzelcy, Legioniści, Żołnierze Wojska Polskiego, Partyzanci... A my?
Pieśń, która była i jest - hymnem Związku Strzeleckiego…

To dzięki chłopcom z drużyny Związku Strzeleckiego z Osuchach przybyliśmy tutaj na to miejsce.
To dzięki ich wielkiemu uczuciu i zaangażowaniu oraz ciężkiej pracy… tu w zagubionej wśród lasów Puszczy Solskiej, małej i ubogiej wiosce najbiedniejszego wówczas powiatu... stanął ten oto pomnik… POMNIK NIEPODLEGŁOŚCI.
Niestety! Jak krótko trwała jeszcze niepodległość tak krótko trwał ten pomnik w całości...
Ale trwał, choć pozostał tylko cokół, wybudowany z kamienia zebranego młodymi rękoma Osuchowskich Strzelców i uczniów miejscowej szkoły… z kamienia zebranego z okolicznych pól... zwłaszcza z pola państwa Buczków na tzw. Glinisku za Podsośniną… .

Wielokrotnie będąc tu w Osuchach próbowałem sobie wyobrazić jak wyglądał ten pomnik? Co było na tym kamiennym cokole? Co on tak naprawdę przedstawiał? …
I patrząc dzisiaj z radością, na ten Odzyskany na nowo pomnik...
Wciąż kołacze się w głowie pytanie, to ostanie pytanie...
Co tak naprawdę pomnik ten przedstawia?…

Z pomocą przyszło echo leśne, które przyniosło fragment pieśni powstańców styczniowych, śpiewających:
„W górę serca! Polska wstaje,
Krwią obmyta z krwawych plam…
I to jest klucz do zrozumienia tego pomnika…

O ironio losu, słowa tej pieśni, to wiersz napisany w 1861 roku we Lwowie przez poetę, Mieczysława Romanowskiego. Tak tego Mieczysława Romanowskiego, który tu w Osuchach i w okolicznym lesie spędził ostatnie chwile swojego krótkiego życia..., który tam w lesie, zaledwie godzinę marszu stąd, oddał to, co miał najcenniejszego - swoje młode życie w walce o Polskę! A kości jego leżą w zapomnianym leśnym kurhanie...
    Jak pięknie i trafnie opisał ten pomnik, chociaż go jeszcze nie było, powstał przecież 70 lat później...
    Czy natchnieniem dla miejscowego nauczyciela, pana Augustyna były wiersze Romanowskiego, czy pieśni powstańcze śpiewane przez Strzelców...
Tego nie wiemy...

    Warto przypomnieć, że w tym roku mija setna rocznica powstania we Lwowie konspiracyjnej organizacji Związku Walki Czynnej, która rok później, w 1909 przekształciła się w legalną organizację pod nazwą Związek Strzelecki, zaś w Krakowie przyjęła nazwę „Strzelec”.
Komendantem Głównym Związku Strzeleckiego został wybrany Józef Piłsudski ps. „Mieczysław”, który niedaleko stąd po ucieczce ze szpitala w Petersburgu w roku 1901 przekroczył granicę zaborów na Tanwi…
Tak to późniejszy Marszałek Polski - Józef Piłsudski… Poświęcił on życie sprawie, która przegrała w roku 1863 – sprawie NIEPODLEGŁOŚCI.
W jednym z listów napisał: Co do mnie, to poza pracami zwykłymi siedzę obecnie w roku 1863 po same uszy. Potrzebne mi to do wykładów, które prowadzę, a i do wypracowywanej przeze mnie teorii rewolucyjnej, wypracowywanej praktycznie…,”
a był to rok 1912, gdy pisał te słowa:
„…zechciejcie zrozumieć jak szczerze pragnę zbudować most między teraźniejszym pokoleniem a pokoleniem 1863 roku. I sądzę, że gdybym miał przed sobą ludzi z tamtych czasów, to powiedzieliby mi tak, jak ja to sobie nieraz sam mówię: „Zginęliśmy nie darmo i nauka dla was ze śmierci naszej płynąć może””.

    Nie przez przypadek pieśń powstańców styczniowych została hymnem Związku Strzeleckiego…
Niestety w roku 1914 nastąpił wybuch I wojny Światowej – Wielkiej Wojny… Związek Strzelecki liczył wówczas 8000 członków w Galicji. Strzelcy stali się głównym trzonem I Kompani Kadrowej i Legionów Piłsudskiego…
Ta wielka Wojna dotarła i tu nad Tanew… Przez tę ziemię trzykrotnie przetaczał się front i zmieniał okupant…
To tu, pod Osuchami doszło w sierpniu 1914 do pierwszych walk na Lubelszczyźnie armii austriackiej z armią rosyjską – niestety w szeregach obu byli Polacy...
To tu, na Tanwi przez dłuższy czas w roku 1915 zatrzymał się front...
Czego świadectwem jest cmentarz wojenny w Podsośninie Łukowskiej.

Rok 1918 – rok wyśniony przez pokolenia – rok, w którym „dzieci Naszej Ziemi ujrzały słońce swobody w całym jej blasku.” - napisał Józef Piłsudski 12 listopada 1918 roku w rozkazie nr 1 do żołnierzy… Czytamy w nim dalej: „Z Wami razem przeżywam wzruszenie tej godziny dziejowej, z Wami razem ślubuję życie i krew swoją poświęcić na rzecz dobra Ojczyzny i szczęścia Jej obywateli.…
Rozkaz kończą słowa: „zmartwychwstałej Polski”...

Właśnie, Tak…, to pomnik Zmartwychwstającej Polski…

Po Odzyskaniu Niepodległości Związek Strzelecki reaktywował swoją działalność już jako w pełni legalna organizacja młodzieżowa w wolnej Polsce.
Niespełna 80 lat temu powstała tu w Osuchach, pierwsza drużyna strzelecka. Oprócz zajęć typowo wojskowych, były różne spotkania, odczyty, spływy kajakowe od Osuch aż do Morza.... Powstało także kółko teatralne…
W 1932 z inicjatywy pani Heleny Piotrowskiej osuchowski oddział „Strzelca” uporządkował groby na cmentarzu wojennym w Podsośninie i postawił krzyż.
W 1933 roku w XV rocznicę Odzyskania Niepodległości i przypadającą również w tym roku 70 rocznicę Powstania Styczniowego Związek Strzelecki w Osuchach ufundował ten pomnik …
Pomnik symbolizujący wyjście Polski z jarzma niewoli – jak napisał pan Ludwik Buczek, jeden z tych chłopców ze Strzelca Osuchowskiego, którzy stawiali ten pomnik przed 75 laty.
    Znamy dzisiaj tylko 18 nazwisk z tamtych „wspaniałych” osuchowskich strzelców. Warto je przypomnieć: Barcicki Czesław, Barcicki Józef, Barcicki Roman, Buczek Lucjan, Buczek Ludwik, Jedliński Józef i jego brat, Kotwis Wawrzyniec, Krzyszycha Ludwik, Krzyszycha z Zabardów, Mach, Małek Kazimierz Osuch Wojciech „Padiasek”, Osuch Józef „Bielak”, Osuch Kazimierz „Obszański”, Rataj Jan, Rozmyślak Maciej, Skubis Antoni.
Warto przypomnieć także nazwiska nauczycieli, którzy potrafili pokierować działaniami osuchowskiej młodzieży: zwłaszcza pana Agustyna i pani Augustynowej, pani Heleny Piotrowskiej oraz członków Przysposobienia Wojskowego, a wśród nich byli: Buczek Jan, Kotwis Władysław, Osuch Józef, Osuch „Pioch”.

75 lat temu zgromadzeni tu w niedzielę, gdyż święto państwowe ustanowiono dopiero w 1937 roku, zgromadzeni właśnie tu 12 listopada 1933 na radosnej uroczystości, dumni ze swojego dzieła, nawet nie zdawali sobie sprawy jak krótko przyjdzie im się cieszyć tą odzyskaną wolnością...
I jak wielką daninę krwi przyjdzie im zapłacić...

Już niespełna po 6 latach w 1939 roku okoliczne pola i lasy spłynęły krwią polskich żołnierzy, czego śladem są kwatery żołnierskie na cmentarzu w Łukowej, Sigle, Józefowie… i znów przyjdzie walczyć o wolność... i niepodległość…
I nikt wówczas nie przypuszczał, że u stup tego pomnika, w niespełna 9 lat później rozegra się największa bitwa partyzancka…, że znów rzeki Sopot i Tanew spłyną krwią… a paprocie w Puszczy Solskiej zakwitną krwią partyzantów jak niegdyś powstańców…
Że niemal u stup pomnika tylu niewinnych mieszkańców Osuch zostanie bestialsko zamordowanych...

Ofiarą wojny padł także i ten pomnik... Orła wprawdzie schowano w piwnicy szkolnej, niestety, nie odnalazł się do dzisiaj… Z wyrzeźbionej przez pana Bolesława Augustyna postaci młodej kobiety, pozostawały jeszcze do niedawna tylko nogi...
I zadziwiające jak pomnik ten przez cały okres PRL-u trafnie obrazował naszą NIEPODLEGŁOŚĆ... jak bardzo nasza wolność była ułomna…

A dzisiaj wolni,
w 145 lat po Powstaniu Styczniowym,
100 lat od powstania Związku Walki Czynnej,
w 90 rocznicę Odzyskania Niepodległości po zaborach,
jesteśmy świadkami jak przed 75-u laty ponownego odsłonięcia i poświęcenia tego pomnika – pomnika Polski wstającej, krwią obmytą, pomnika Polski Zmartwychwstającej
Właśnie tu, w Osuchach jest jego miejsce najwłaściwsze…

Historia lubi się powtarzać – mam tylko cichą nadzieję, że nam dane będzie dłużej cieszyć się Wolnością i Niepodległością niż naszym poprzednikom…

„W górę serca! Polska wstaje,
Krwią obmyta z krwawych plam…
Uścisnęła ludy, kraje –
Ludom rzekła: Pokój wam!
…
Ze sztandaru orzeł biały,
Biały anioł z błoni róż
Wieje skrzydłem w pola chwały,
W pola zwycięstw, śmierci burz.
Za nim! Za nim, kędy zwróci lot,
Nagie piersi nieśmy w bitew grzmot!”

Mieczysław Romanowski